Boş zamanlarımızı nasıl değerlendiriyoruz

... saltanat gidince Paşa da gitmiş, çiftlik ile rakı fabrikası da elden çıkmış.

Şişli’nin Bomonti adı verilen mahallesinde eski zamanlardan kaldığı belli güzel bir kemerli kapı fotoğrafı düşüyor önümüze. Hemen arkasında yine eski zamana ait küçük bir yapı var, bir tür müştemilat olmalı. Google Map’te biraz gezinip yerini buluyoruz. Arpa Suyu Sokağının bittiği yerde, onun tam karşısında, Feriköy Fırını Sokağının batı yakasındaymış. Çocukluğumda evimiz bunun iki sokak ötesinde, Sıracevizler Caddesindeydi. Kemerin önünden bin defa geçmiş olmalıyım, ama nedense aklımda kalmamış.

Bir dostumuz bunun 1927’de Türkiye’nin ilk çikolata fabrikası olarak kurulan Nestlé fabrikasına ait olduğunu söylüyor. Bilgiyi başka bir ortak tanıdığımızdan almış, o da babasının çocukluğunda buradan buram buram yayılan çikolata kokularını duymuş. Hayret ediyoruz, çünkü bu kemer ve arkasındaki yapı 1927 işi olamaz. Cumhuriyetin ilk yıllarının iptidai standartlarına uygun değil, besbelli geç 19cu yüzyıl eseri olmalı. Nitekim Nestlé fabrikasının fotoğrafını aradığımızda 1920’lere layık kaba saba birtakım işlevsel binalar görüyoruz. Bunlar öyle kemer yapmaz, ne lüzumu var?

Fabrika Arpa Suyu Sokak 27 numaradaymış. Şimdiki 27 numaraya bakıyoruz. Hayır, orası değil. Sokak numaraları değiştirilmiş olmalı.

Pervitiç’in 1924 tarihli sigorta haritalarına bakmayı akıl ediyoruz. Orada henüz fabrika yok, tabii, ama biraz kurcalayınca bir ucunda boş alan bulunan L şeklindeki parseli tanıyoruz. Meğer eskiden Umurca Çiftliği imiş. Rakı damıtma tesisi, damacana depoları, at ahırı ve bostan varmış. Ana giriş kapısı Arpa Suyu Sokağın tam alnındaymış. Bu Umurca Çiftliği Abdülhamit vezirlerinden Ragıp Paşa’nın 1888’de ilk Osmanlı rakı fabrikasını kurduğu Lüleburgaz’daki asıl Umurca Çiftliği’nin İstanbul şubesi olsa gerek. Belli ki saltanat gidince Paşa gitmiş, çiftlik ile fabrika da elden çıkmış.

Kemerli kapı fotoğrafın sağında, büyük bacanın tam arkasında olmalı. Çikolata fabrikası yapılırken neden ona ve arkasındaki müştemilata dokunmamışlar, kim bilir?

Feriköy Fırını Sokağının eski adı Feriköy Ermeni Kilisesi Sokağıymış. Ona paralel Kazım Orbay Caddesi de Feriköy Gürcü Kilisesi Sokağı. Çifte Cevizler Sokağı sonradan Sıracevizler Caddesi olmuş, sanırım 1940’lar sonu veya 1950’ler başı olmalı.