Bu hafta neler öğrendik

Pastırma ile Pepsi-Cola'nın bağlantısı vb.

* Arkadaşın büyük ninesinin adı e-devlette Tufrendik çıkmış. Acaba Ermeni adı mıdır?

Altı-yedi varyasyon denedikten sonra nihayet +dik eki Ermenice olabilir belki deyip öyle arıyoruz. Bir tane Terfandik buluyoruz, 1920 doğumlu, soyadı Kolyozyan, ana adı Siranuş. Jeton düşüyor. Turfanda eski kuşaklarda gayet yaygın bir Ermeni adı. TC vatandaşı 47 adet Turfanda’nın 36’sı Ermeni, hemen hepsi Kayserili. Yedisi 17. yüzyılda Şah Abbas zulmünden kaçıp Afyonkarahisar’a yerleşen Karabağ Türklerinden. İkisi Rize İkizdere’li. 17 Turvanda, hepsi Ermeni. 7 kişi nüfusta Turanda yazılmış, yazım hatası, hepsi Ermeni. 5 Tırvanda, dördü Ermeni. 1 Turfande, 1 Tirfanda, Ermeni. Sonuncusu 1964’te doğmuş.

Turfandik “küçük Turfanda” anlamında. Ailede eski bir Turfanda varsa adaşı Turfandik olur.

* Hocam ninemin ninesi Zerdo, biz Ermeni miyiz?

Bu kolay. Kadın olan 43 Zerdo’nun kırkı Bitlis’in Mutki ilçesinde kayıtlı. Biri Tatvan, biri Korkut, biri de Başkale, aynı coğrafya. Mutki’de gerçi kimin ne olduğunu anlamak kolay değildir, ama besbelli Kürt adı, Altın Kız, Sarı Kafa. Soyu Kürt olsun veya olmasın, sonuçta Kürt adı almış.

* Hocam nenemin eltisinin yengesi Toti, necedir?

Bakıyoruz, hepsi 4 Toti, ikisi Haymana, biri Konya, biri Afganistan Kunduz doğumlu. Önce afallıyoruz, sonra ilham perisi uyarıyor. Elbette, eski yazı Dudu’yu öyle okumuşlar: طوطی

* Ermeniler pastırmaya pastırma demez abuxd der, demek ki pastırma Ermeni icadıdır.

Yazılışı ապուխտ, eski dilde telaffuzu /kh/ sesiyle apuxt. Elbette ki Farsça, â-puxta yani “pişmemiş”. Puxte yahut puhte Türkçede yakın döneme kadar kullanılan bir kelime, “pişmiş” anlamında. Vefik Paşa sözlüğü “çiğ adam, toy, ham” anlamında nâ-puhte deyimini de vermiş.

Tabii ki Yunancadan alınma pepsin ve peptik ülser ve hatta Pepsi-Cola’daki pep- ve İngilizcedeki cook ve Fransızcadaki bisküvi’nin küvi’si ve bir tür pişirme sobası olan kuzine’nin kuzi’si ile aynı kelime, ama onu anlatması uzun sürer.