ALİCE: İlk kez 1110 yılı dolayında duyulmuş Fransız kadın ismi. Telaffuzu /alis/. Popüler yayınlarda Eski Almanca Adelheidis adından türetiliyor, ancak bunun bariz bir hata olduğu kanısındayım.1 Bilinen ilk Alice, Urfa Kontu I Balduin’in kızı Prenses Alice veya Alix, Şanlıurfa’da doğdu, babası daha sonra Kudüs kralı oldu, kendisi Antakya Prensi Bohemond ile evlendi, 1150 dolayında öldü. Annesi Ermeniydi.2
İsmin uluslararası popülerlik kazanması Lewis Carroll’ın 1865 tarihli Alice Harikalar Diyarında romanı sayesindedir.
TC vatandaşı olan (canlı veya 1925’ten sonra ölmüş) 293 kadın ve 6 erkek Alice kaydedilmiş. Kadınların tamamı a) evlilik yoluyla vatandaş olan yabancı, b) yabancıyla evli Türk’ün çocuğu, veya, en çok, c) Batı ülkelerinde yerleşik Türk’ün çocuğu. Bunlara kısaca Expat-Türk diyeceğiz. Bir İstanbullu Ermeni, iki yerli Yahudi, bir Fas’lı Yahudi, bir de Lübnanlı var.
Altı erkek Alice’ye gelince, sanırım Türkçe telaffuzla “Ali’cik” kastedilmiş.
ALİS: TC vatandaşı 923 kadın ve 10 erkeğin adı. Bunlardan 1990’dan önce doğan 500 kadarının hemen hepsi Ermeni. En ünlüsü İstanbullu soprano Alis Manukyan. İki-üç Yahudi, birkaç Mardinli Süryani ve Antakyalı Hristiyan Arap da göze çarpıyor.
1990’lara doğru Alis ismi gözden düşmüş. Bulgaristan göçmeni birkaç kişi var, o kadar.
2000’den sonra ani bir yükselişle z kuşağı Türk kız ismi olarak benimsenmiş. Bu dönemde doğan 400 kadar Alis arasında ana-baba adından Ermeni olduğu anlaşılan Alis’lerin sayısı bir elin parmakları kadar.
Gerek Ermeni gerek Türk kız adlarında Alice’in Türkçe yazıma uyarlanmış şekli olduğu şüphesiz. Ermenilerde yaygın olan bir kanıya göre Kızılırmak’ın Ermenice antik adından alınmış da olabilir, ancak ismin tarihi evrimine bakınca bu teoriyi kabul etmek güç.
Erkek olan on Alis ise belki Aliş adının – kasten veya sehven – yanlış yazımıdır.
Alisa: Aynı ismin Rusçası. TC vatandaşı 2.179 kız ve 4 erkek.
1971 öncesinde doğan toplam altı Alisa hiçbir kalıba oturmuyor. İkisi erkek ve sanırım Çerkes (belki Ali İhsan?). İkisi Kuzey Makedonya göçmeni Türk veya Arnavut kadın. Biri İranlı kadın.
1971-2000 kuşağında Rusya, Ukrayna, Moldova, Kırgızistan, Türkmenistan, Bosna, Endonezya, Tayland ve Almanya doğumlu 100 kadar Alisa görüyoruz.
Aşağı yukarı 2005’ten bu yana Alisa a) Rusya’da yerleşik Türkler arasında en popüler kız isimlerinden biri, b) Türkiye’de popüler bir z kuşağı kız ismi.
ALİCİA: İspanyolcası. 146 örneğin hepsi kadın, hemen hepsi Fransa’da (ve diğer birkaç batı Avrupa ülkesinde) yerleşik Expat-Türklerin çocukları.
ALİSSA ve ALYSSA: Toplam 145 örnek, hepsi kadın. Dağılımı tıpkı Alicia gibi.
ALİSYA: 396 kişi, hepsi kadın. İlk birkaç örnek Rusyalı, 1970’ler doğumlu. 1990’lardan 2010’lara dek ezici çoğunluk Antakyalı Alevi Arap. Toplam 200’ü aşkın isim Hatay’da nüfusa kayıtlı, dörtte üçü de Samandağ. Takriben 2010’dan bu yana artan oranda z kuşağı Türk kız ismi.
ALİSİYA: 13 TC vatandaşı, hepsi Rusyalı veya anne Rus.
ALİKİ: Yunancası. Besbelli Yunanca form (Αλίκη) güncel Fransızca telaffuzdan değil, ismin özgün biçiminden türetilmiş. Ya da bir ihtimal orijinal isim Yunancadır, Fransızcaya oradan aktarılmış. Aktris Aliki Vuyuklaki (1934-1996) 1950’lerde ve 60’ların başında hem Yunanistan hem Türkiye’de ününün doruğundaydı. Türkiye’de kadın olan 50 Aliki’nin tamamı İstanbul’un merkez ilçelerinde nüfusa kayıtlı Rum.
ALİZ: Kadın olan 24 örneğin büyük bölümü 1940’tan önce doğmuş Ermeni. Son yıllarda tek tük Türk adı.
*
İlgisi zayıf olanlar
OLESYA, OLESEA, OLESİA, OLESSYA, OLESSİA, OLESİYA: Toplam 267 kadın, hemen hepsi Rus, Türkmenistanlı, Özbekistanlı veya Ukraynalı. Alisa adının bir çeşitlemesi midir, ayrı isim midir emin değilim.
ALİSE: 143 TC vatandaşı, hepsi kadın. Erken örneklerin tamamı Bulgaristan, Kuzey Makedonya veya Güney Makedonya (Yunanistan) muhaciri. Coğrafi dağılımdan Pomak veya Torbeş olabilecekleri izlenimini ediniyorum ama emin değilim. Alice/Alis adıyla ilgili olmadığı anlaşılıyor. 2000’den sonra doğan toplam on örneğin ortak bir özelliğini tespit edemedim.
Kanıt olarak gösterilen Alys veya Alaïs ayrı isimdir. Ortaçağ Fransızcasında s yerine c kullanımı için hiçbir makul gerekçe gösterilemez. Alice adının 12. ila 14. yüzyıllarda /alitsə/ şeklinde söylendiği anlaşılıyor. Nitekim o dönemin Ermenice kaynaklarında Fransızca isim rutin olarak Ալիծ (Alits) yazımıyla aktarılır. (H. Acaryan, Kişi Adları Sözlüğü, I.78-79).
Prenses Alice veya Alix’in adının, doğduğu tarihte Rum imparatoru olan I. Aleksis ile bir şekilde bağlantılı olduğunu tahmin ediyorum. Fakat bunu kanıtlayamam.
Alice’in annesi Morphia, Bizanslılar adına Malatya sancakbeyi iken Haçlılarla anlaşıp bağımsızlık davası güden Gabriel’in kızıydı. Ortaçağ vakanüvislerinden gerek Urfalı Matteos gerekse Guillaume de Tyr aile hakkında tafsilat verir.
Alis fi biladül acaib
Yine harika bir çalışma, elinize sağlık. 🙏