Kapitalizmin sorunu olarak kapitalizmi savunanlarla aynı şeyleri tanımlamışsınız, kapitalizmin sorun yaratmasının nedeni devletlerin çok büyük olup sınırsız birer müşteri olmalarıdır devletler küçültülürse kapitalizmin yarattığı sorunlar da çözülür. İkinci olarak bir insanın kazandığı para kendi parasıdır 180 milyar dolar da olsa onun malıdır ne isterse onu yapar. Orta boy devletler bu paralara kendilerini satıyorsa bu o devlet yöneticilerini seçen seçmenlerin suçudur. Bir insan kendi çıkarını düşünmekte özgürdür, kamunun yararını düşünmek zenginleşmenin şartı olamaz. Kamu yararı takıntısı olan insanlar kendileri zengin olup bu gücü kullanabilirler ama başkalarının parasına göz koymak ahlâksızlıktır.
Amerika 1971'de Kapitalizmi ihlal etti. ABD vatandaşları, 3.5 ons(100gr)tan fazla altın bulundurmaktan kanunen men edildi(mücevher dahi olsa). Bu altın kısıtlamalarının bir kısmı Carter devrinde, tamamı da ancak Reagan devrinde lağvedildi.
Amerikan hazinesini denetlemek için sadece üç şirket(Fitch, Standard & Poors, Moodys) yetkili kılındı. Böylece bunlar dünyada kartel oluşturdular.
Vergi kaçırma ve karaparanın önüne geçmek için iyi şeyler de yapıldı. Mesela $10K ve üzeri hertürlü bankacılık işlemleri için, bankaların maliyeye(Internal Revenue Service) bildirim yapması mecburi edildi. Bugün herşey elektronik ortamda olduğundan, bu bildirimlere lüzum kalmadı.
- Sermaye sinifinin varligini, kapitalizmin tekelci doneminde sinirsizca azginlastigini ve ahlaki hicbir yani kalmadigini kabul ediyor.
- Devletin, hakim sinifin elinde yani sermaye sinifinin elinde bir arac oldugunu kabul ediyor.
- Devletin gucunu kirmak gerekir diyor. Oysa utangac davraniyor. Devlet cihazini paramparca etmek gerekiyor. Oyle paramparca etmeli ki kimse bu cihazi bir daha tahakkum kurmak icin kullanamasin. Karar mekanizmalari atomize edilirse, secilenler ve memurlar aninda gorevden el cektirilme tehdidi ile karsi karsiya kalirsa, kararlar oydasma ile alinirsa, kimse tahakkum kuramaz.
- Neden peki devleti paramparca edelim demiyor? Cunku sermaye sinifinin ortadan kaldirilmasina gonlu razi degil. Oysa derece meselesinde radikal olmak gerekir. Derece meselesinin radikal tutulmasi demek, demokratik komunist bir toplumu kurmakla olur. Iskandinav toplumu, tarihten gelen ozel kosullara sahiptir. Oradaki gibi her yerde dereceyi ortada bir yerlerde tutamazsiniz. Dogu'da devletin parcalanma gerekliligi bir pazarlik konusu olamaz ezilenler icin. Aninda devlet siniflari kirilmis gucunu yeniden kazanir. 2007-2011 arasi devletin gucu kirildi derken, bakin bugun devletin gucu ne konuma geldi Turkiye'de.
- Kapitalizm, teknikte ilerleyerek uretici gucleri gelistirmis, hatta bugun uretici gucleri yikma noktasina gectigini de goruyoruz. Komunizmin mumkun olacagi bir seviyeye uretici gucleri cikarmistir. Hayek'in Kolelik Yolu'ndan bir pasaj paylasayim.
" Bir tek insanın veya bir tek
Heyetin bütün vâkıaları kavramasına imkân verecek kadar
basit bir durumda, kontrol ve plâncılık kolayca ve faydalı bir
şekilde tatbik edilebilirdi. Fakat göz önünde tutulması icap
eden faktörler, hepsini bir bakışta kavramaya imkân
vermeyecek kadar çoğaldığı zaman ve asıl bu takdirde, ademi
diğer taraftan kendi plânlarını diğerlerininkine uydurmak
hususunda serbest bırakacaktır. Bu kadar çok sayıda ferdin
kararlarına müteallik bütün mülâhazaları hiçbir kimse şuurlu
olarak tevzi edemeyeceği içindir ki, adem-i merkeziyet zarurî
bir hâl almıştır: Şu hâlde, koordinasyonun 'şuurlu bir kontrol'
ile sağlanamayacağı aşikârdır; bu koordinasyon, olsa olsa, her
icra ajanına kendi kararlarını diğer kimselerin kararlarına iyi
bir şekilde intibak ettirebilmek için muhtaç olduğu malûmatı
ulaştıran bir tertibat sâyesinde gerçekleştirilebilir. Ve muhtelif
emtianın arz ve talebi üzerinde mütemadiyen tesir yapmakta
bulunan değişikliklerin bütün teferruatım tamamıyla bilecek;
bu bilgileri kâfi derecede süratle toplayıp yapabilecek bir
'merkez mevcut olamayacağına göre, ferdî faaliyetlerin
tesirlerini otomatik olarak kaydeden ve verdiği malûmat ferdî
kararların hem muhassalası, hem de rehberi olan bir cihaza
ihtiyaç vardır.
İşte rekabet rejiminde fiyat sisteminin yaptığı şey budur; ve
bu işi başarmayı vaadeden başka hiçbir sistem mevcut
değildir."
Karar mekanizmalarini paramparca ettigimizde, koordinasyon sorunu ile karsi karsiya kaliyoruz. Fakat planlamada o koordinasyonu yapmak mumkun degildir diyor Hayek. Bugunku teknik seviye sayesinde mumkundur. Kuantum bilgisayarlarinin cikisi yakindir. Mevcut bilgisayarlarin bir saniyede yaptigi islemin milyarca kati daha fazla islemi yapabilecektir. Makine ogrenmesi, big data analizi, seylerin interneti (mesela akilli buzdolaplarinin bir hanede neyin ne kadar tuketildigini aninda aktarmasi) ile gelinen noktada bilgi butun karar merkezlerine akar ve otomasyonla koordinasyon anlik saglanabilir. Dolayisiyla fiyatin olusmasi icin serbest rekabete artik gerek kalmayacaktir. Ustune tam otomasyonla artik, calisma diye birsey de kalmayacaktir. Tam otomasyona gecince, isci sinifi da kalmayacaktir. Emek yoksa, kapitalist karin nuvesi arti deger de olmayacaktir. Yani kapitalizm kendiliginden kalkacaktir. Zaten bugun kapitalistler buna hazirlaniyorlar. Doughnut capitalism gibi pembe hayaller mumkun degildir. Evrensel gelirin gidecegi yol, Expanse dizisindeki gibi bir yoldur, sefalet seviyesinde universal gelir. Dolayisiyla az sayida kapitalistler, epey bir kapitalisti eleye eleye sona kalip, sonrasinda kapitalizmi tam otomasyonla kaldirip, baska bir sisteme gecerken, sorun bunun karsisinda kurbanlik koyun gibi bekleyecek miyiz, yoksa radikal bir programla cikip herkesin yararina bir sistem mi kuracagiz sorunudur.
Dusunce acan guzel bir yazi serisi ve bazi dogru noktalara deginebiliyor ancak ayni zamanda teknik olarak cok zayif bir yazi. Okuyucularin bilgisine.
Bu konular ayni zamanda teknik konulardir. Ornegin teknik dusunme derdiniz olursa once "kapitalizm sosyalizmin karsiti degildir" diye elestiriler siralayip ardindan "konu derece konusudur" diyemezsiniz.
Yazar tarihsel bir perspektif sunmus. Ben de okuyuculara konuyu kapitalist, sosyalist gibi genis ve degisken kavramlar uzerinden degil ozel mulk, ozel tesebbus, serbest piyasa gibi parcalarla ele almasini nacizane oneririm.
ı ıh.. fena eksik.. devlet gücü kırılsa abd'deki gümüş simsarları, ta o zaman devleti satın alır, bugünkü abd'yi o zaman yaratırlardı, tabii erken devirde yaratılsa bu canavar daha iyi olabilirdi, ayrı konu.. neyse konu o kadar çetrefilli ki.. maalesef yıllardır kafamda dönen tek cevap var.. çare, çözüm hepsi sadece kroeber le guin tarzı bir anarşizmde.. sonuç kesin.. soru, insanlar bu taoist, anarşist düzene geçtiklerinde gezegenin popülasyonu yüz binin üzerinde mi olacak, altında mı? tür olarak iflas edeli çok uzun zaman oluyor.. ve elimizdeki son küreği de(cyber-world) çıkmak için değil, mezarımızı daha derin kazmak için kullanıyoruz.
Kapitalizmi, bankacilik sistemi uzerinden sermayeye erisim imkani olarak yorumlamak saflik mi olur?
Sermayenin demokretiklesmesi sayesinde is fikri olan insanlar, ihtiyac duyduklari sermayeye erisebiliyorlar. Sermayenin daha "verimli" isler yapacak kisilerin eline gecmesi saglaniyor. Boyle bir bankacilik/kredi yapisi olmadiginda sadece mevcut sermaye/guc sahipleri yeni is uretebilir.
Kapitalizmin sorunu olarak kapitalizmi savunanlarla aynı şeyleri tanımlamışsınız, kapitalizmin sorun yaratmasının nedeni devletlerin çok büyük olup sınırsız birer müşteri olmalarıdır devletler küçültülürse kapitalizmin yarattığı sorunlar da çözülür. İkinci olarak bir insanın kazandığı para kendi parasıdır 180 milyar dolar da olsa onun malıdır ne isterse onu yapar. Orta boy devletler bu paralara kendilerini satıyorsa bu o devlet yöneticilerini seçen seçmenlerin suçudur. Bir insan kendi çıkarını düşünmekte özgürdür, kamunun yararını düşünmek zenginleşmenin şartı olamaz. Kamu yararı takıntısı olan insanlar kendileri zengin olup bu gücü kullanabilirler ama başkalarının parasına göz koymak ahlâksızlıktır.
İyi özet olmuş bence.
Amerika 1971'de Kapitalizmi ihlal etti. ABD vatandaşları, 3.5 ons(100gr)tan fazla altın bulundurmaktan kanunen men edildi(mücevher dahi olsa). Bu altın kısıtlamalarının bir kısmı Carter devrinde, tamamı da ancak Reagan devrinde lağvedildi.
Amerikan hazinesini denetlemek için sadece üç şirket(Fitch, Standard & Poors, Moodys) yetkili kılındı. Böylece bunlar dünyada kartel oluşturdular.
Vergi kaçırma ve karaparanın önüne geçmek için iyi şeyler de yapıldı. Mesela $10K ve üzeri hertürlü bankacılık işlemleri için, bankaların maliyeye(Internal Revenue Service) bildirim yapması mecburi edildi. Bugün herşey elektronik ortamda olduğundan, bu bildirimlere lüzum kalmadı.
https://www.zerohedge.com/political/1971-year-changed-everything
https://theconversation.com/nixons-decision-to-delink-the-dollar-from-gold-still-hounds-the-imf-south-africa-and-africa-165991
Sevan Abi yazisinda,
- Sermaye sinifinin varligini, kapitalizmin tekelci doneminde sinirsizca azginlastigini ve ahlaki hicbir yani kalmadigini kabul ediyor.
- Devletin, hakim sinifin elinde yani sermaye sinifinin elinde bir arac oldugunu kabul ediyor.
- Devletin gucunu kirmak gerekir diyor. Oysa utangac davraniyor. Devlet cihazini paramparca etmek gerekiyor. Oyle paramparca etmeli ki kimse bu cihazi bir daha tahakkum kurmak icin kullanamasin. Karar mekanizmalari atomize edilirse, secilenler ve memurlar aninda gorevden el cektirilme tehdidi ile karsi karsiya kalirsa, kararlar oydasma ile alinirsa, kimse tahakkum kuramaz.
- Neden peki devleti paramparca edelim demiyor? Cunku sermaye sinifinin ortadan kaldirilmasina gonlu razi degil. Oysa derece meselesinde radikal olmak gerekir. Derece meselesinin radikal tutulmasi demek, demokratik komunist bir toplumu kurmakla olur. Iskandinav toplumu, tarihten gelen ozel kosullara sahiptir. Oradaki gibi her yerde dereceyi ortada bir yerlerde tutamazsiniz. Dogu'da devletin parcalanma gerekliligi bir pazarlik konusu olamaz ezilenler icin. Aninda devlet siniflari kirilmis gucunu yeniden kazanir. 2007-2011 arasi devletin gucu kirildi derken, bakin bugun devletin gucu ne konuma geldi Turkiye'de.
- Kapitalizm, teknikte ilerleyerek uretici gucleri gelistirmis, hatta bugun uretici gucleri yikma noktasina gectigini de goruyoruz. Komunizmin mumkun olacagi bir seviyeye uretici gucleri cikarmistir. Hayek'in Kolelik Yolu'ndan bir pasaj paylasayim.
" Bir tek insanın veya bir tek
Heyetin bütün vâkıaları kavramasına imkân verecek kadar
basit bir durumda, kontrol ve plâncılık kolayca ve faydalı bir
şekilde tatbik edilebilirdi. Fakat göz önünde tutulması icap
eden faktörler, hepsini bir bakışta kavramaya imkân
vermeyecek kadar çoğaldığı zaman ve asıl bu takdirde, ademi
merkeziyetçilik zarurî bir hâl alır. Fakat adem-i
merkeziyetçilik zarurî hâle gelince, koordinasyon meselesi
ortaya çıkar: Öyle bir koordinasyon ki, münferit
organizmaları, bir taraftan faaliyetlerini ancak kendilerinin
vakıf olabilecekleri vâkıalara intibak ettirmek hususunda,
diğer taraftan kendi plânlarını diğerlerininkine uydurmak
hususunda serbest bırakacaktır. Bu kadar çok sayıda ferdin
kararlarına müteallik bütün mülâhazaları hiçbir kimse şuurlu
olarak tevzi edemeyeceği içindir ki, adem-i merkeziyet zarurî
bir hâl almıştır: Şu hâlde, koordinasyonun 'şuurlu bir kontrol'
ile sağlanamayacağı aşikârdır; bu koordinasyon, olsa olsa, her
icra ajanına kendi kararlarını diğer kimselerin kararlarına iyi
bir şekilde intibak ettirebilmek için muhtaç olduğu malûmatı
ulaştıran bir tertibat sâyesinde gerçekleştirilebilir. Ve muhtelif
emtianın arz ve talebi üzerinde mütemadiyen tesir yapmakta
bulunan değişikliklerin bütün teferruatım tamamıyla bilecek;
bu bilgileri kâfi derecede süratle toplayıp yapabilecek bir
'merkez mevcut olamayacağına göre, ferdî faaliyetlerin
tesirlerini otomatik olarak kaydeden ve verdiği malûmat ferdî
kararların hem muhassalası, hem de rehberi olan bir cihaza
ihtiyaç vardır.
İşte rekabet rejiminde fiyat sisteminin yaptığı şey budur; ve
bu işi başarmayı vaadeden başka hiçbir sistem mevcut
değildir."
Karar mekanizmalarini paramparca ettigimizde, koordinasyon sorunu ile karsi karsiya kaliyoruz. Fakat planlamada o koordinasyonu yapmak mumkun degildir diyor Hayek. Bugunku teknik seviye sayesinde mumkundur. Kuantum bilgisayarlarinin cikisi yakindir. Mevcut bilgisayarlarin bir saniyede yaptigi islemin milyarca kati daha fazla islemi yapabilecektir. Makine ogrenmesi, big data analizi, seylerin interneti (mesela akilli buzdolaplarinin bir hanede neyin ne kadar tuketildigini aninda aktarmasi) ile gelinen noktada bilgi butun karar merkezlerine akar ve otomasyonla koordinasyon anlik saglanabilir. Dolayisiyla fiyatin olusmasi icin serbest rekabete artik gerek kalmayacaktir. Ustune tam otomasyonla artik, calisma diye birsey de kalmayacaktir. Tam otomasyona gecince, isci sinifi da kalmayacaktir. Emek yoksa, kapitalist karin nuvesi arti deger de olmayacaktir. Yani kapitalizm kendiliginden kalkacaktir. Zaten bugun kapitalistler buna hazirlaniyorlar. Doughnut capitalism gibi pembe hayaller mumkun degildir. Evrensel gelirin gidecegi yol, Expanse dizisindeki gibi bir yoldur, sefalet seviyesinde universal gelir. Dolayisiyla az sayida kapitalistler, epey bir kapitalisti eleye eleye sona kalip, sonrasinda kapitalizmi tam otomasyonla kaldirip, baska bir sisteme gecerken, sorun bunun karsisinda kurbanlik koyun gibi bekleyecek miyiz, yoksa radikal bir programla cikip herkesin yararina bir sistem mi kuracagiz sorunudur.
Kıymetli Sevan yine fikri dimağımızı inkişaf eden bir yazı olmuş. Teşekkürler
Dusunce acan guzel bir yazi serisi ve bazi dogru noktalara deginebiliyor ancak ayni zamanda teknik olarak cok zayif bir yazi. Okuyucularin bilgisine.
Bu konular ayni zamanda teknik konulardir. Ornegin teknik dusunme derdiniz olursa once "kapitalizm sosyalizmin karsiti degildir" diye elestiriler siralayip ardindan "konu derece konusudur" diyemezsiniz.
Yazar tarihsel bir perspektif sunmus. Ben de okuyuculara konuyu kapitalist, sosyalist gibi genis ve degisken kavramlar uzerinden degil ozel mulk, ozel tesebbus, serbest piyasa gibi parcalarla ele almasini nacizane oneririm.
ı ıh.. fena eksik.. devlet gücü kırılsa abd'deki gümüş simsarları, ta o zaman devleti satın alır, bugünkü abd'yi o zaman yaratırlardı, tabii erken devirde yaratılsa bu canavar daha iyi olabilirdi, ayrı konu.. neyse konu o kadar çetrefilli ki.. maalesef yıllardır kafamda dönen tek cevap var.. çare, çözüm hepsi sadece kroeber le guin tarzı bir anarşizmde.. sonuç kesin.. soru, insanlar bu taoist, anarşist düzene geçtiklerinde gezegenin popülasyonu yüz binin üzerinde mi olacak, altında mı? tür olarak iflas edeli çok uzun zaman oluyor.. ve elimizdeki son küreği de(cyber-world) çıkmak için değil, mezarımızı daha derin kazmak için kullanıyoruz.
Kapitalizmi, bankacilik sistemi uzerinden sermayeye erisim imkani olarak yorumlamak saflik mi olur?
Sermayenin demokretiklesmesi sayesinde is fikri olan insanlar, ihtiyac duyduklari sermayeye erisebiliyorlar. Sermayenin daha "verimli" isler yapacak kisilerin eline gecmesi saglaniyor. Boyle bir bankacilik/kredi yapisi olmadiginda sadece mevcut sermaye/guc sahipleri yeni is uretebilir.