Kürtlerden daha önce bahsediliyor. 9. asırda yaşamış Belazuri'nin Fütuhü'l Büldan'ında Kürtlerden bahsediliyor. Hazreti Ömer zamanında Kürtlerin üzerine gidildiğini, Ateşgedelerine dokunmamaları şartıyla Müslümanların tabiiyetine geçtiklerini yazar.
"Hazar Denizi sahillerinden kopup Batı İran, Irak, Hakkari ve Diyarbakır taraflarını istila eden Deylemiler (Dimili, Zaza)" cümlesini şerh etmek gerek. Dımılilerin Deylem'den geldiğine dair bir delil yok. Bu hususu ileri süren Andreas, Hadank, Asatrian tümü Dımıli isminin Deylem isminin metatez hali olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu doğru değil tabii. Dımıliler, Lice, Batman, Siirt ve Bitlis gibi bazı yerlerde hala kendilerine Dımbıli demektedirler. Yine Kurmanclar biçrok yerde Zazaları kastederek Dımbıli ve Dınbıli demektedirler. Bunlar hem sözlü folklor derlemeleri ile, hem de yazılı belgelerle ispatlıdır. Yani, Dınbıli/Dunbuli ismi NB sesinin MB / M sesine dönüşmesi ile Dumuli/Dımıli ismine evrilmiştir. Bu hem Zazaki içinde hem de Kurmanci içinde sık rastlanan bir ses değişimidir. İrani dillerde bunun örnekleri var, hatta o kadar doğal bir ses değişimidir ki Arapçada da iqlab kuralı olarak mevcuttur (nun sesinden sonra ba harfi gelirse mim olarak okunur). Dunbuli de daha Ortaçağ İslam tarihçilerinde bir Kürd taifesi olarak geçer. Şerefnamede ayrı bir başlık ile bahisleri geçer. İran kolu şaha bağlı olarak yüzyıllar süren beylik kurmuştur.
Deylem bölgesinin adı Delem dir ki Y harfi Arapça telaffuz sonrası ortaya çıkmıştır. Zazalara Dimbil, donbul vs denmez. Dımıli denir. Ki bu kelime l ve m harflerinin yer değişmesiyle oluşmuştur. Kimi Zazalar kendine dımıli demelerinin yanında Delemi-Delmi-dilmi de demektedir. Ermeni tarihi kayıtlarında deylemlilere Delmi, ülkelerine delmestan dedikleri mevcuttur. Önyargılarınizi atarsanız gerçeği görürsünüz.
"Zazalara Dimbil, donbul vs denmez." diyorsunuz, anlayamıyorum. Zazaların kendine Dımbıli dediği, hakeza komşularının da onlara Dımbıli veya Dınbıli dediği kayıtlı-ispatlıdır. Ermeni metinlerinin bazısında bile Dımbıli olarak geçer. İbn Düreyd (ö. 933) de Cemheretü'l-Lugat eserinde "Dunbul" kelimesinin Arapça olmadığını ve muhaffef halinin "Dummel" olduğunu yazmış, yani bu kelimenin dilbilimsel evrimi bin yıl önce tespit edilmiş bile. Araştırmalardan haberiniz yok sanırım. Bu sebeple buraya iki tane video linki bırakacağım, bu programda Batman-Kozluk Zazalarının kendine ve dillerine Dımbıli dediğini hatta mahallelerine "mehla Dımbıliyan" dediğini görebilirsiniz:
Bu bilgilendirmeniz için teşekkür ederim. Mutki Aktoprak köyünde ikamet eden zazalara hem kendileri hem Kürt komşuları onlara Dılmi/Dılımi der. Tabiki Delmi/Delemi varyasyonları da vardır. Yaşlı biri kendini Dılmi/Delemi diye tanimliyorken aynı kişinin yeğeni kendine Dımli diyordu. Yani deforme oluşlar Delem üzerinden oluşmuş olma ihtimali çok daha yüksek. Bu arada tarihi kayıtlarda geçen Dummel-Donbol isimleri zazalarla değil Kürtlerle alâkadar olduğunu düşünüyorum. Ancak Kozluk zazalari ile ilgili göç güzergahları gibi bilgiler önem arzetmekte. Yeni veriler, yeni hipotezlere gebedir. Alatoprak köyü olacak
Xurriler ve Urartular günümüz Çeçenlerin atasıdır. Sevan buna hiç değinmez, yok o dil sonradan icat edilmiş bilmem ne, xurri dilinin devamı o dil. Khaldi ayrıca Urartuların tanrısının adı, Çeçenler bugün dela diyor.
Çeçence bilen bir insanın YouTube'daki hurrice bir kaydın contextini anladığına şahit oldum lakin bu linguistik olarak ispatlanmış bir şey mıdır bilmiyorum. Sevan hocanın bahsetmesini ben de isterdim, işte at gözlüğü insanı bu hale sokuyor biraz.
Urartu dilinin Çeçence ile yakın olmasının buradaki tez ile olumlu veya olumsuz herhangi bir mantıki bağı yok. "Urartular" diye bir kavim yok sonuçta. Japonca öğrenip Japonca kitabeler de yazdırsalar fark etmiyor.
Sadece kitabe yazmak için bir dil de icat etmis olsalar şu an o dille muhtemelen organik bir bağı olan diller konuşan insanlar var sonuçta hocam, tezle bağı olup olmadığı konusunda emin değilim ama ayrı bir tez olarak Urartuca/Hurrice'nin sadece kitabe dili olması tezi saçma geliyor, en kötü ihtimalle yönetici kesimin yakın bir dili konuşmuş olması çok daha akla yatkın geliyor doğrusu.
Kürtlerden daha önce bahsediliyor. 9. asırda yaşamış Belazuri'nin Fütuhü'l Büldan'ında Kürtlerden bahsediliyor. Hazreti Ömer zamanında Kürtlerin üzerine gidildiğini, Ateşgedelerine dokunmamaları şartıyla Müslümanların tabiiyetine geçtiklerini yazar.
"Hazar Denizi sahillerinden kopup Batı İran, Irak, Hakkari ve Diyarbakır taraflarını istila eden Deylemiler (Dimili, Zaza)" cümlesini şerh etmek gerek. Dımılilerin Deylem'den geldiğine dair bir delil yok. Bu hususu ileri süren Andreas, Hadank, Asatrian tümü Dımıli isminin Deylem isminin metatez hali olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu doğru değil tabii. Dımıliler, Lice, Batman, Siirt ve Bitlis gibi bazı yerlerde hala kendilerine Dımbıli demektedirler. Yine Kurmanclar biçrok yerde Zazaları kastederek Dımbıli ve Dınbıli demektedirler. Bunlar hem sözlü folklor derlemeleri ile, hem de yazılı belgelerle ispatlıdır. Yani, Dınbıli/Dunbuli ismi NB sesinin MB / M sesine dönüşmesi ile Dumuli/Dımıli ismine evrilmiştir. Bu hem Zazaki içinde hem de Kurmanci içinde sık rastlanan bir ses değişimidir. İrani dillerde bunun örnekleri var, hatta o kadar doğal bir ses değişimidir ki Arapçada da iqlab kuralı olarak mevcuttur (nun sesinden sonra ba harfi gelirse mim olarak okunur). Dunbuli de daha Ortaçağ İslam tarihçilerinde bir Kürd taifesi olarak geçer. Şerefnamede ayrı bir başlık ile bahisleri geçer. İran kolu şaha bağlı olarak yüzyıllar süren beylik kurmuştur.
Deylem bölgesinin adı Delem dir ki Y harfi Arapça telaffuz sonrası ortaya çıkmıştır. Zazalara Dimbil, donbul vs denmez. Dımıli denir. Ki bu kelime l ve m harflerinin yer değişmesiyle oluşmuştur. Kimi Zazalar kendine dımıli demelerinin yanında Delemi-Delmi-dilmi de demektedir. Ermeni tarihi kayıtlarında deylemlilere Delmi, ülkelerine delmestan dedikleri mevcuttur. Önyargılarınizi atarsanız gerçeği görürsünüz.
"Zazalara Dimbil, donbul vs denmez." diyorsunuz, anlayamıyorum. Zazaların kendine Dımbıli dediği, hakeza komşularının da onlara Dımbıli veya Dınbıli dediği kayıtlı-ispatlıdır. Ermeni metinlerinin bazısında bile Dımbıli olarak geçer. İbn Düreyd (ö. 933) de Cemheretü'l-Lugat eserinde "Dunbul" kelimesinin Arapça olmadığını ve muhaffef halinin "Dummel" olduğunu yazmış, yani bu kelimenin dilbilimsel evrimi bin yıl önce tespit edilmiş bile. Araştırmalardan haberiniz yok sanırım. Bu sebeple buraya iki tane video linki bırakacağım, bu programda Batman-Kozluk Zazalarının kendine ve dillerine Dımbıli dediğini hatta mahallelerine "mehla Dımbıliyan" dediğini görebilirsiniz:
Burada dk. 5 sonrası:
https://youtu.be/tr-i928qinY?si=tqje0aH4vVHKn6p2&t=295
Burada da dk.26.30 sonrası:
https://youtu.be/JAwEAUFjPtc?si=dgkcjv7g6qNLhcqQ&t=1572
Bu bilgilendirmeniz için teşekkür ederim. Mutki Aktoprak köyünde ikamet eden zazalara hem kendileri hem Kürt komşuları onlara Dılmi/Dılımi der. Tabiki Delmi/Delemi varyasyonları da vardır. Yaşlı biri kendini Dılmi/Delemi diye tanimliyorken aynı kişinin yeğeni kendine Dımli diyordu. Yani deforme oluşlar Delem üzerinden oluşmuş olma ihtimali çok daha yüksek. Bu arada tarihi kayıtlarda geçen Dummel-Donbol isimleri zazalarla değil Kürtlerle alâkadar olduğunu düşünüyorum. Ancak Kozluk zazalari ile ilgili göç güzergahları gibi bilgiler önem arzetmekte. Yeni veriler, yeni hipotezlere gebedir. Alatoprak köyü olacak
Xurriler ve Urartular günümüz Çeçenlerin atasıdır. Sevan buna hiç değinmez, yok o dil sonradan icat edilmiş bilmem ne, xurri dilinin devamı o dil. Khaldi ayrıca Urartuların tanrısının adı, Çeçenler bugün dela diyor.
Çeçence bilen bir insanın YouTube'daki hurrice bir kaydın contextini anladığına şahit oldum lakin bu linguistik olarak ispatlanmış bir şey mıdır bilmiyorum. Sevan hocanın bahsetmesini ben de isterdim, işte at gözlüğü insanı bu hale sokuyor biraz.
Urartu dilinin Çeçence ile yakın olmasının buradaki tez ile olumlu veya olumsuz herhangi bir mantıki bağı yok. "Urartular" diye bir kavim yok sonuçta. Japonca öğrenip Japonca kitabeler de yazdırsalar fark etmiyor.
Sadece kitabe yazmak için bir dil de icat etmis olsalar şu an o dille muhtemelen organik bir bağı olan diller konuşan insanlar var sonuçta hocam, tezle bağı olup olmadığı konusunda emin değilim ama ayrı bir tez olarak Urartuca/Hurrice'nin sadece kitabe dili olması tezi saçma geliyor, en kötü ihtimalle yönetici kesimin yakın bir dili konuşmuş olması çok daha akla yatkın geliyor doğrusu.